Luật sư nhân quyền TQ: Tôi bào chữa cho cả nhà hoạt động lẫn công an, và đối xử với họ như nhau

“Tôi không bao giờ từ chối một vụ nào nếu lý do chỉ là chính quyền không thích thân chủ của tôi”.

Luật sư Li Jinxing. Ảnh: SCMP.

Li Jinxing không nằm trong nhóm luật sư nhân quyền bị đàn áp hai năm trước, nhưng ông bị tước bằng hành nghề. 

Li Jinxing, 60 tuổi, là một trong những luật sư về nhân quyền hoạt động tích cực nhất ở Trung Quốc. Ông đã đấu tranh thành công cho một số vụ án oan, trong đó có cả án tử hình, trong suốt 10 năm qua và cũng là đại diện cho một vài trong số các nhân vật chống đối chính quyền nổi tiếng nhất của Trung Quốc.

Được truyền cảm hứng từ tổ chức Innocence Project của Mỹ, ông và một số cộng sự đã lập ra tổ chức Aid the Innocents vào năm 2013 để trợ giúp cho nạn nhân của các vụ án oan sai. 

Li không bị bắt hay giam cầm trong cuộc bắt bớ lên đến đỉnh điểm của chính quyền đối với gần 150 luật sư nhân quyền hai năm về trước nhưng ông cũng không tránh khỏi một hình phạt khác. 

Bằng luật sư của ông bị treo khoảng một năm tính từ tháng 12 vừa rồi sau khi một tòa án ở Quảng Đông phán quyết rằng ông làm gián đoạn quyết định của tòa án trong lúc đại diện cho Yang Maodong – một nhà hoạt động pháp lý nổi tiếng. Li đã có một buổi phỏng vấn với tờ Jun Mai về công việc của mình.

Ông đã trở thành một luật sự hình sự như thế nào và tại sao ông quyết định trở thành một trong số rất ít luật sự chịu bào chữa cho những vụ án chính trị nhạy cảm?

Tôi từng là một công chức nhà nước làm việc trong ngành luật. Đến năm 2003, tôi cảm thấy tôi đã không thực sự phục vụ công chúng theo cách tôi muốn.

Sau đó tôi từ chức và thi đậu luật sư. Tôi đã gặp một luật sư nhân quyền hàng đầu Trung Quốc tại Bắc Kinh vào khoảng năm 2007 và 2008, và bắt đầu cảm thấy hứng thú với những vụ án. Tôi đã học được từ những vụ án đó rằng tiền bạc không phải là điều quan trọng nhất. Và thậm chí việc kiếm tiền trên sự đau khổ của nhiều người vì luật pháp bất công còn là một tội ác.

Ông thường nhận những vụ án nào?

Tôi nhận rất nhiều vụ án mà người bị buộc tội là các doanh nhân. Ví dụ như những vụ có vấn đề về bảo vệ tài sản và thủ tục tố tụng. Tôi cũng tiếp nhận các vụ án về tham nhũng. Sự thiếu công bằng trong luật pháp đã dẫn đến những phán quyết sai lầm của các cơ quan đảng Cộng sản. Tôi cũng nhận những vụ án được gọi là “tội phạm chính trị” như Yang Maodong.

Tôi chỉ thụ lý với một vài vụ như vậy nhưng đó đều là những vụ án nổi bật. Và tôi nhận ra là có vẻ như các vụ án càng nổi bật thì bị cáo càng ít được luật pháp bảo vệ. Những luật sư như chúng tôi cũng chỉ đứng sau cái mà bọn họ gọi là luật pháp đó. Có một số quyết định của tòa án và các công tố viên quá đáng một cách khó tin như họ không cho nhân chứng của tôi ra làm chứng và không cho phép tôi cung cấp chứng cứ.

Luật sư Li bên ngoài một nhà tù ở tỉnh Henan (Hồ Nam). Ảnh: Li’s Weibo/HRW.

Ông đã viết về những đau đớn khi không thể ngăn chặn việc thi hành án các thân chủ của ông. Có khi nào công việc này làm ông cảm thấy bất lực?

Thành thật mà nói, các phiên tòa hình sự bình thường đã được cải thiện trong khoảng mười năm qua. Các thẩm phán sẵn sàng nghe ý kiến của luật sư hơn và án tử hình được sử dụng một cách thận trọng hơn. Tôi cảm thấy mình có giá trị hơn rất nhiều khi những ý kiến của tôi được tiếp nhận.

Nhưng mặt khác, tòa án vẫn có thể ra lệnh bắt giam chỉ với lời khai khống, họ vẫn không làm đúng theo quy trình. Và tôi cảm thấy nhục nhã khi một bị cáo hoàn toàn trong sạch lại bị kết tội và tước mất cuộc sống của mình.

Ông có hối hận khi nhận vụ án của ông Yang Maodong vì khiến ông bị đình chỉ công việc không?

Tôi biết các cơ quan nhà nước đang ghi chép rất cẩn thận luật sư nào bào chữa cho vụ án nào. Nhưng ở bất kỳ nước nào, kể cả nước nghèo đều cần luật sư. Và tôi bào chữa cho ông ấy chỉ vì vấn đề lương tâm. Chúng tôi đã cảm thấy áp lực suốt thời gian đó nhưng ít ra tôi không bị gộp vào nhóm những luật sư bị đàn áp.

Ông có lập ra tiêu chuẩn nên nhận vụ nào từ chối vụ nào không? Gia đình của ông có ủng hộ ông không?

Tôi không cố ý tìm kiếm các vụ nhạy cảm nhưng tôi cũng không né tránh nếu họ yêu cầu tôi giúp. Tôi không bao giờ từ chối một vụ nào chỉ bởi vì chính quyền không thích thân chủ của tôi.

Tôi không thể trả lời là vợ tôi hỗ trợ tôi rất nhiều được vì có rất nhiều mối nguy hiểm khi nhận những vụ án này, nhưng cô ấy hiểu lý tưởng mà tôi đang theo đuổi dưới danh nghĩa một luật sư.

Vụ án gần nhất của ông là vụ một người bị tình nghi là tham nhũng đã bị đánh trong lúc thẩm tra và bị gãy hai cái răng. Ông có tham gia các vụ án tham nhũng nào khác không?

Không giống như các vụ án hình sự khác, những vụ án dính líu đến tham nhũng khó có được sự thông cảm từ dân chúng khi sự bất mãn với các nhân viên công lực đang tăng cao. Tôi đã bào chữa cho công an, vài người trong số họ có tham gia vụ đàn áp các luật sư. Nhưng tôi đều đối xử với họ giống như với các thân chủ khác.

Sự khác biệt duy nhất chính là lời tuyên án của tòa hầu như đã được các cơ quan kiểm tra kỷ luật của tỉnh định sẵn trước khi buổi xét xử diễn ra. Đây là cơ quan cao hơn các tòa án địa phương nhưng không phải là cơ quan chuyên thực thi pháp luật. Tòa án địa phương không đủ can đảm để chống lại họ.

Ông nổi tiếng vì dám ngăn chặn bất công và không chịu thỏa hiệp. Vậy, việc ông bị đình chỉ có tác động lên các luật sư đang cùng làm công việc giống như ông không?

Những luật sư Trung Quốc luôn đứng lên bảo vệ cho quyền chính đáng của thân chủ và bảo vệ luật trong suốt 30 năm qua. Bây giờ họ được chú ý hơn vì có Internet.

Tôi không nghĩ việc đình chỉ công tác của tôi sẽ ảnh hưởng đến họ. Sẽ có nhiều luật sư khác lấp đầy chỗ trống đó. Nhưng tôi cảm thất rất mệt mỏi tại thời điểm này. Tôi đã phải nghỉ suốt 2 năm 6 tháng theo lời khuyên của bác sĩ. Và tôi cũng sẽ nghỉ hết năm nay. Tôi đã chuẩn bị sẵn tinh thần nếu bị đá ra khỏi công việc này mãi mãi. Trong trường hợp đó, tôi sẽ cố để trở thành một nhà tư vấn luật cho các vụ án hình sự sau khi tôi khỏe lại. Nhưng, chắc chắn, tôi vẫn mong muốn được tiếp tục nghề luật sư.

Dịch và tổng hợp từ:

Chinese human rights lawyer longs to keep fight for justice, despite year-long suspension (SCMP)
China Targets ‘Die Hard’ Lawyers (HRW)